ΕΠΙΠΕΦΥΚΟΤΑΣ : Λεπτή μεμβράνη η οποία καλύπτει τον βολβό του ματιού εξωτερικά και τα βλέφαρα από την εσωτερική τους επιφάνεια. Περιλαμβάνει πολύ λεπτά αγγεία και εκκρίνει βλέννα η οποία λιπαίνει την επιφάνεια του οφθαλμού.
| Η ερυθρότητα το «κοκκίνισμα» του ματιού μαζίμε οίδημα και έκκριση δακρύων, χαρακτηρίζει τηνΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ η οποία είναι κοινή νόσος πουαπασχολεί τον οικογενειακό και γενικό γιατρό. |
Για πρώτη φορά τα κλασσικά συμπτώματα της επιπεφυκίτιδας έχουν περιγραφεί σε αιγυπτιακό πάπυρο το 1550π.Χ.
Η επιπεφυκίτιδα θεωρήθηκε από τον Γερμανό γιατρό Quelmalz στα μέσα του 1700 ότι προκαλείται στο παιδί από τα εκκρίματα του αιδοίου της μητέρας, ενώ το 1879 ο Neisser αναφέρει μικρόβια (διπλόκοκκους) στην οφθαλμική έκκριση των νεογνών που έχουν μολυνθεί.
ΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ ΙΟΓΕΝΗΣ (Ε.Ι.)
Στη σημερινή εποχή είναι γνωστό πλέον (με την εξέλιξη της μοριακής βιολογίας) έχουν βρεθεί 47 ιοί και οι υποτύποι αυτών, κυρίως αδενοϊοί που προκαλούν Ε.Ι..
Όλες αυτές με την ακόλουθη συχνότητα και σοβαρότητα εμφάνισης είναι οι πιο συχνές μορφές προσβολής με ιογενούς επιπεφυκίτιδας οφθαλμού:
- Θυλακιωειδής επιπεφυκίτιδα.
- Φαρύγγο επιπεφυκίτιδα.
- Επιδημική κερατοεπιπεφυκίτιδα.
Οι μορφές αυτές εμφανίζουν κοινά συμπτώματα με προσβολή ενός ή αμφοτέρων των οφθαλμών 2 – 7 ημέρες μετά την αρχική μόλυνση, όπως δακρύρροια, έκκριμα, βλενώδες, ερυθρότητα, οίδημα βλεφάρων, διαταραχή όρασης, διόγκωση επιχωρίων λεμφαδένων.
ΘΥΛΑΚΙΩΔΗΣ ΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ
Μέτρια, μη ειδική θυλακιώδης επιπεφυκίτιδα (πρακτικά «κόκκινο» μάτι), αποτελεί την χαρακτηριστική Ε.Ι. που οφείλεται στη λοίμωξη του ματιού από αδενοϊό (υποτύποι συχνότεροι του ιού 1-2-3-4-5-6).
Εμφανίζεται η νόσος αυτή στα παιδιά κυρίως και συμβαδίζει με οξεία ιογενή φλεγμονή του ανωτέρου αναπνευστικού συστήματος.
Στο πλαίσιο αυτό εμφανίζουν οξεία εξιδρωματική φαρυγγίτιδα που μοιάζει πολύ με εκείνης της στρεπτοκοκκικής αιτίας με συμπτώματα πυρετού, ρίγους, αυχενικής λεμφαδενοπάθειας.
Τα πάσχοντα άτομα πρέπει να «απομονωθούν» από την δουλειά τους, το σχολείο για 1 – 2 εβδομάδες (μετάδοση της νόσου με σταγονίδια εκκρίσεων).
Η συχνή καθαριότητα (πλύσιμο χεριών, αλλαγή ρούχων, πετσετών) πρέπει να εφαρμόζεται.
Η αντιμετώπιση της μορφής αυτής ιογενούς επιπεφυκίτιδας θεραπεύεται και γίνεται πολύ προσεκτικά.
Έτσι, η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα επιμολύνσεις, η χρήση κορτιζόνης δεν συνιστάται στην επιπεφυκίτιδα από αδενοϊούς όπου απαιτείται η πλήρης δραστηριοποίηση του ανοσολογικού συστήματος του ασθενούς (που δεν γίνεται με την χρήση κορτιζόνης που προκαλεί διαταραχές όρασης, καταρράκτη, γλαύκωμα αλλά και «συσκότιση» τυχόν λοίμωξης).
Γενικά η εξ αδενοϊών επιπεφυκίτιδα εκδηλώνεται είτε μόνη της, είτε σαν τμήμα συστηματικής λοίμωξης από ιούς.
ΦΑΡΥΓΓΟΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ ΜΕ ΠΥΡΕΤΟ
Προκαλείται από τους ιούς αδενοϊούς 3-4-7 κυρίως στις μικρές ηλικίες.
Εμφανίζεται σποραδικά στα σχολεία συνήθως τους χειμερινούς μήνες και το καλοκαίρι στις κατασκηνώσεις.
Επίσης η μόλυνση μπορεί να γίνει με μολυσμένο νερό πισίνας.
Πορεία νόσου : 10-14 ημέρες με απότομη είσοδο πυρετού υψηλού, φαρυγγίτιδας συμπτώματα και αμφιτερόπλευρο εμφάνιση θυλακιώδους επιπεφυκίτιδας.
Ναυτία, έμετος, διαρροϊκές κενώσεις, εμφανίζονται στις μεγάλες ηλικίες.
Μικρές πετεχειώδεις αιμορραγίες εμφανίζονται στον οφθαλμό.
Επίσης, παρατηρείται φλεγμονή κερατοειδή και ήπιες διαταραχές όρασης.
ΕΠΙΔΗΜΙΚΗ ΚΕΡΑΤΟΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ (Ε.Κ.)
Χαρακτηρίζεται από οίδημα επιπεφυκότα και κάτωθεν αυτού εμφανίζονται μικρές πετεχειώδεις τοπικές αιμορραγίες (σπάνιες στον υπό του επιπεφυκότα χώρο).
Σοβαρές μορφές Ε.Κ. από αδενοϊό προκαλούμενες εμφανίζουν ερυθηματώδεις εκχυμώσεις, γιγαντιαία υπερτροφία θηλών, ιρίτιδα, φλεγμονώδεις ψευδομεμβράνες και συμφύσεις.
Στην πρώτη εβδομάδα της Ε.Κ. εμφανίζονται πολλές διηθήσεις χρώματος γκρί – άσπρες διαμέτρου 1-2mm υπό το επιθήλιο του κερατοειδή χιτώνα (περιφερικά, κεντρικά).
Υπάρχει η αίσθηση της ύπαρξης ξένου σώματος, φωτοφοβία. Επίσης μείωση της οπτικής οξύτητας (Snellen Chart).
Snellen Chart : Δοκιμασία όρασης – οπτικής οξύτητας (Dr. Hermann Snellen 1860) χρησιμοποιεί παραλλαγές γράμματος Ε (κεφαλαίοι χαρακτήρες, μικροί χαρακτήρες, αναστροφή αυτών).
Επίσης το άτομο αυτό με Ε.Ε. αναφέρει αδυναμία οδήγησης οχημάτων, ασυνήθη ευαισθησία στο φώς του ήλιου.
Οι διηθήσεις του κερατοειδή χιτώνα συνήθως υποχωρούν αλλά σταδιακή εξαφάνιση μπορεί να διαρκέσει και πάνω από 6 μήνες.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η από αδενοϊούς επιπεφυκίτιδα αντιμετωπίζεται συμπτωματικά. Χλιαρές κομπρέσες 3-4 φορές την ημέρα συνιστώνται όπως και χρήση ειδικών υγρών για εφύγρανση του ματιού.
Χρήση γυαλιών ηλίου, λήψη μη στεροειδών αναλγητικών φαρμάκων συνιστάται επίσης, ατομική υγιεινή (αποστείρωση). Απομόνωση των ατόμων με Ε.Ε. από δημόσιους χώρους πρέπει να γίνεται, διάρκεια 1-2 εβδομάδες. Δεν πρέπει να χορηγούνται αντιβιοτικά.
ΕΡΠΗΤΙΚΗ ΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ (Ε.Π.)
Ο ιός του απλού έρπητα προκαλεί επιπεφυκίτιδα συνήθως στις μικρές ηλικίες 1 – 3 ετών.
Οξεία και χρόνια μορφή Ε.Π. εμφανίζεται σε ερεθίσματα συναισθηματικής φόρτισης (stress) όπως και από πυρετό – έκθεσης στις υπεριώδεις ακτινοβολίες – χειρουργικές επεμβάσεις οφθαλμού.
Ο έρπης ζωστήρας ιός επίσης προκαλεί Ε.Π.
Η ερπητική επιπεφυκίτιδα εμφανίζεται ετερόπλευρα (στο ένα μάτι) και συνήθως προκαλεί φλεγμονή του κερατοειδούς χιτώνα όπως και ιριδοκυκλίτιδα.
Συμπτώματα : αίσθημα ύπαρξης ξένου σώματος στο μάτι, αίσθημα καύσου με συνοδό δακρύρροια. Αν η Ε.Ε. προκαλείται από έρπητα ζωστήρα εκδηλώνεται διαξιφιστικοί πόνοι στο κρανίο, μάτια, με επέκταση στην περιοχή των ώτων. Αίσθημα κακουχίας, μείωση όρασης, οίδημα βλεφάρων εμφανίζεται στην λοίμωξη αυτή.
ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΕΣ ΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΕΣ
- ΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΣ ΑΠΟ ΧΛΑΜΥΔΙΑ
Ο τόπος αυτός της επιπεφυκίτιδας εμφανίζει 2 μορφές :
1η Την κλασική ενδημική μορφή (προσβάλλει 500 – 600.000.000 άτομα στις ανεπτυγμένες χώρες) που καταλήγει σε ουλοποίηση του επιπεφυκότα και τύφλωση.
2η Επιπεφυκίτιδα από έγλειστα (παρατράχωμα) που εμφανίζεται χρονίως, με φλεγμονή επιπεφυκότα, θυλακιώδη υπερτροφία χωρίς ουλοποίηση και τύφλωση. Επίσης η νόσος χαρακτηρίζεται από άφθονες πρωινές εκκρίσεις. Σπάνια η επιπεφυκίτιδα από χλαμύδια προκαλείται από lymphogramloma venereum ή Chlamydia pneumoniae. Ο τύπος αυτός της επιπεφυκίτιδας προκαλείται και από σεξουαλική επαφή ή μεταδίδεται στο νεογνό από την πάσχουσα μητέρα.
ΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ ΑΠΟ ΧΛΑΜΥΔΙΑ (Ε.Χ.)
Προκαλείται από το μικρόβιο Chlamydia Trachomatis και εκδηλώνεται :
α) Σαν κλασσικό επιδημικό τράχωμα με προσβολή 500-600 εκατ. Ατόμων στις ανεπτυγμένες χώρες με επακόλουθο συμφύσεις κερατοειδή χιτώνα.
β) Σαν επιπεφυκίτιδα που προκαλείται από έγκλειστα (παρατράχωμα) που διαδράμει χρονίως με φλεγμονή του επιπεφυκότα και θυλακιώδη υπερτροφία χωρίς να υπάρχει ουλοποίηση και τύφλωση.
Εκκρίματα σημειώνονται κυρίως το πρωί και υπάρχει μικρή δυσκολία στην όραση.
Σπάνια η Ε.Χ. προκαλείται από Chlamydia pneumoniae ή Chlamydia psitacei που προκαλούν διόγκωση επιχωρίων λεμφαδένων.
Η λοίμωξη από χλαμύδια προκαλείται κατά την εμβρυϊκή περίοδο από προϋπάρχουσα λοίμωξη της μητέρας ή από σεξουαλική επαφή (μολυσμένος ερωτικός σύντροφος).
Διάγνωση Ε.Χ. : γίνεται από,
- Καλλιέργειες, επιχρίσματα από την έκκριση των οφθαλμών.
- Ιστορικο, ανεύρεση αντισώματος κατά του μικροβίου.
Θεραπεία : Χορήγηση Doxycycline ή Ερυθρομυκίνης για διάστημα 4 εβδομάδων. Χορήγηση επίσης σταγόνων που περιέχουν σουλφοναμίδη. Τοποθέτηση ζεστών επιθεμάτων 4 φορές ημερησίως.
ΑΛΛΕΡΓΙΚΗ ΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ (Α.Ε.)
Δεν είναι κολλητική, πρέπει να διαχωριστεί από φλεγμονώδεις παθήσεις του οφθαλμού.
Διακρίνεται σε :
- Αλλεργική ρινοεπιπεφυκίτιδα
- Εαρινη κερατοεπιπεφυκίτιδα
- Ατοπική κερατοεπιπεφυκίτιδα
Η αλλεργική ρινεπιπεφυκίτιδα αποτελεί την πιο κοινή αλλεργία. Αποτελεί αντίδραση υπερευαισθησίας σε ειδικά αλλεργιογόνα που μεταφέρονται με τον αέρα.
Συνοδεύεται συνήθως από καταρροή εξ’ ου και η ονομασία της ρινοεπιπεφυτίτιδα.
Εαρινή επιπεφυκίτιδα (Ε.Α.)
Συνήθως εμφανίζεται εποχιακά (άνοιξη-φθινόπωρο) με την εμφάνιση της γύρης των ανθέων, φυτών. Εμφανίζεται στην παιδική ηλικία (κυρίως αγόρια) στην ηλικία 3-4 ετών, υποχωρεί στην εφηβεία.
Κλινική εικόνα : Έντονος κνησμός – δακρύρροια – φωτοφοβία – οίδημα βλεφάρων. Επιπλέκεται από φλεγμονή του κερατοειδή χιτώνα.
Ατοπική Κερατοεπιπεφυκίτιδα (ΑΚΕ)
Αποτελεί μέρος του συνδρόμου που συνοδεύει έκζεμα.
Εμφανίζει έντονο οίδημα βλεφάρων, με εμφανίζει εκζέματος σε αυτά.
Εμφανίζεται κυρίως σε αγόρια παιδικής ηλικίας (αποτελεί προ-στάδιο κερατοκώνου (προσβολή ανάπτυξη κολλαγόνου ιστού στον κερατοειδή χιτώνα). Συχνό νόσημα σε εφήβους, που προκαλεί λέπτυνση και παραμόρφωση κερατοειδή χιτώνα.
Γιγαντιαία Θηλώδης Επιπεφυκίτιδα (Γ.Θ.Ε.)
Η ΓΘΕ θεωρείται είδος αλλεργικής αντίδρασης, εκδηλώνεται με ερεθισμό, βλεννώδη έκκριση, διόγκωση των θηλών στην έσω επιφάνεια του βλεφάρου.
Προκαλείται συνήθως από χρήση φακών επαφής.
Τα νεαρά άτομα εμφανίζουν ευαισθησία στην χρήση φακών επαφής και γι’ αυτό συνιστάται χρήση των φακών αυτών όχι παραπάνω από 24 ώρες.
Διάγνωση : Βάσει του ιστορικού (ατομικό, κληρονομικό) της εποχιακής εμφάνισης, εντόπιση αμφοτερόπλευρη, συνύπαρξη αλλεργικής ρινίτιδας, αλλά και του κνησμού που χαρακτηρίζει την νόσο (την αλλεργική μορφή). Τα πιο κοινά είναι ακάρεα πιτυρώδη λέπια ζώων.
Θεραπεία : Ανεύρεση και αποφυγή υπεύθυνου αλλεργιογόνου. Χορήγηση αντιϊσταμινικών φαρμάκων. Οφθαλμικών σταγόνων. Χορήγηση κορτικοστεροειδών, ανοσοθεραπευτική αγωγή.
Συμπέρασμα : Η επιπεφυκίτιδα από αδενοϊούς αποτελεί το πιο κοινό αίτιο της ασθένειας αυτής. Η λήψη λεπτομερούς ιστορικού (οικογενειακό, ατομικό) και οδηγεί στην διάγνωση μεταξύ ιογενών και μη ιογενών αιτιών της επιπεφυκίτιδας. Όπως και η έναρξη των συμπτωμάτων.
Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ