| Τι είναι ΟΣΠΡΣ; |
Η λέξη είναι σύνθετη και ετυμολογικά προέρχεται από την λέξη οστούν = κόκκαλο, πώρωση = δημιουργία νέου οστού.
Η ΟΣΠΡΣ, ορίζεται σαν νόσος που χαρακτηρίζεται από αυξημένη ευθραυστότητα του σκελετού συνολικά και συνοδεύεται 1) από χαμηλή οστική πυκνότητα ή οποία υπολογίζεται με το Τ score (T score ↓ – 2,5) 2) και από διαταραχή της συνόλου μικροαρχιτεκτονικής του οστού.
| Τι είναι το T-score; |
Ένας δείκτης που χρησιμοποιείται σε διεθνή κλίμακα. Είναι ένας στατιστικός δείκτης σύγκρισης, οποίος προκύπτει από την σύγκριση της πυκνότητας των οστών του εξεταζομένου, με φυσιολογικό οστούν ατόμου ιδίας ηλικίας, φύλου φυλής.
| ΕΚΦΡΑΖΕΤΑΙ ΣΑΝ ΣΤΑΘΕΡΑΑΠΟΚΛΙΣΗΈτσι T score ≥ – 1.0: φυσιολογικό.T score – 1.0-2.5 : οστεοπενία (χαμηλή πυκνότητα οστού).T score < – 2,5 + κάταγμα : σοβαρή οστεοπόρωση. |
Ο όρος «οστεοπενία» (έλλειψη ασβεστίου) συχνά προβληματίζει τα άτομα, σημαίνει όμως οστεοπόρωση (είναι «διαβάθμιση» και «προθάλαμος» οστεοπόρωσης!!!).
| Ποιά είναι τα στατιστικά στοιχεία-θνητότητα ΟΣΠΡΣ; |
Το 30% των γυναικών λευκής φυλής μετά την εμμηνόπαυση
- Εμφανίζουν ΟΣΠΡΣ (1/3 περίπου).
- 54% από αυτές εμφανίζουν οστεοπενία.
- 30% – 40% των γυναικών και 10% – 13% των ανδρών άνω των 50 ετών έχουν κίνδυνο να υποστούν κάταγμα κατά την διάρκεια της ζωής τους.
Στην Ελλάδα σε άτομα άνω των 60 ετών,
άνδρες : 19%
γυναίκες : 12%
Η ΟΣΠΡΣ, είναι νόσος που δεν προκαλεί συμπτώματα, κλινικές εκδηλώσεις.
Παρομοιάζεται με την αρτηριακή υπέρταση η οποία και αυτή είναι νόσος χωρίς συμπτώματα και «χαριτολογώντας ιατρικά» η υπέρταση είναι «ύπουλος δολοφόνος» και η ΟΣΠΡΣ «ύπουλος κλέφτης».
| Εδώ, πρέπει να σημειωθεί ότι η «οσφυαλγία» σε ποσοστό 15% σε άτομα άνω των 50 ετών και σε ποσοστό 50% σε άτομα άνω των 75 ετών, αποδίδεται στην ΟΣΠΡΣ. |
| 70% των διατροχαντηρίων καταγμάτων και αυχένατου μηριακού οστού – περιφερικού άκρου κερκίδα (οστού άνω άκρων) – κεντρικό άκρο βραχιονίου έχει σαν αιτία την ΟΣΠΡΣ. |
| Ποσοστό 20% – 30% των κρεβατιών στις ορθοπεδικέςκλινικές γεμίζουν από ηλικιωμένα άτομαμε κατάγματα αυχένος μηριαίου-διτροχαντήρια.Το μεγάλο αυτό ποσοστό εκφράζει την μεγάληέκταση των οικονομικοκοινωνικών επιπτώσεων της ΟΣΠΡΣ. |
| Ο ΟΣΠΡΣ εμφανίζει αύξηση; |
Ναι, τις τελευταίες δεκαετίες και η αύξηση αυτή σχετίζεται με την επιμήκυνση του μέσου όρου ζωής (πολλά άτομα σήμερα υπερβαίνουν το 65ο έτος της ηλικίας τους).
Ποσοστό 1/3 των ασθενών με ΟΣΠΡΣ, επανέρχεται στην αρχική κινητικότητα τους, ποσοστό άνω του 50% χρειάζεται βοήθεια και υποστήριξη στην κίνηση του σώματος και τις υπόλοιπες καθημερινές και κοινωνικές δραστηριότητες τους.
Η θνητότητα από ΟΣΠΡΣ, κυμαίνεται :
- τον ΠΡΩΤΟ ΧΡΟΝΟ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΗΣ σε ποσοστό 6% – 20%.
- τον ΔΕΥΤΕΡΟ ΧΡΟΝΟ ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ ΚΑΤΑ 13%.
Τα κατάγματα ισχίου και σπονδυλικής στήλης θεωρούνται τα πιο σοβαρά προκαλούμενα από ΟΣΠΡΣ, γιατί «αλλάζουν τη ζωή» του ασθενούς.
| Ποια είναι τα παθολοανατομικά αίτια – το υπόστρωμα της ΟΣΠΡΣ; |
Η οστική μάζα (πυκνότητα οστική) αυξάνεται κατά την φυσιολογική ανάπτυξη του σκελετού μέχρι της ηλικίας των 35 ετών (όπου σημειώνεται η κορυφαία οστική πυκνότητα).
| Η κορυφαία οστική μάζα στους άνδρες είναι 20% – 30% μεγαλύτερη από εκείνη των γυναικών. |
Επίσης, είναι μεγαλύτερη κατά ποσοστό 10% – 20% στη Μαύρη φυλή.
Οι τρείς κύριοι μηχανισμοί ανάπτυξης της ΟΣΠΡΣ, οφείλονται :
- Στην ανεπαρκή κορυφαία οστική μάζα.
- Εξεσυμασμένη απορρόφηση οστού.
- Ανεπαρκής σχηματισμός νέου οστού κατά την φάση της ανακατασκευής του.
Σαν παράδειγμα αναφέρεται ο ρόλος των ορμονικών παραγόντων στην απορρόφηση του οστού, όπως τα οιστρογόνα όπου η έλλειψή τους αυξάνει την απορρόφηση του οστού.
Το φυσιολογικό οστούν – κόκκαλο διαθέτει μηχανισμούς κατασκευής και ανακατασκευής.
Ο τελευταίος μηχανισμός επανορθώνει τις μικροβλάβες του οστού, σε ρυθμό 10% της συνολικής μάζας οστών.
Οι διεργασίες αυτές επιτελούνται από τους ΟΣΤΕΟΒΛΑΣΤΕΣ από αρχέγονα μεσεγχυματικά κύτταρα, μυελό οστών (κύτταρα οστών) και από τους ΟΣΤΕΟΚΛΑΣΤΕΣ που σχηματίζονται από μονοπύρηνα (κύτταρα αιματοποιητικού συστήματος), η ενεργοποίηση των οποίων καθορίζεται από διάφορα «μοριακά σώματα».
Έτσι, ο σχηματισμός των οστεοκλαστών ελέγχεται κυρίως από M-CSF (Macrophage – Clony Stimulation Factor) παράγοντας που διεγείρει τα μακροφάγα τον παράγοντα RANKL (Receptor for Activation of Nuclear Factor Kappa B Ligand) και την οστεοπροτεγερίνη.
Η οστεοπροτεγερίνη παράγεται από τους οστεοβλάστες και αναστέλλει τον σχηματισμό των οστεοκλαστών και την οστική απορρόφηση.
Επίσης, ο Tumor Necrosis Factor – a (TNF-a) (παράγοντας νέκρωσης του όγκου), δρα συνεργικά με τον RANKL στην οστεοκλαστογένεση.
Επίσης στις μεγάλες ηλικίες η δυσαπορρόφηση ασβεστίου (Ca) και η ανεπάρκεια βιταμίνης D, προκαλούν δευτεροπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό που αυξάνει ακόμη περισσότερο την οστική ανακατασκευή.
| Πως διακρίνεται η οστεοπόρωση (ΟΣΠΡΣ); |
- ΣΕ ΠΡΩΤΟΠΑΘΗ.
- ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΟΠΑΘΗ.
Ποσοστό άνω του 95% της ΟΣΠΡΣ είναι πρωτοπαθές και εμφανίζει 3 τύπους.
1ος ΤΥΠΟΣ : Α΄ Ιδιοπαθής οστεοπόρωση
Σπάνια μορφή εμφανίζεται σε παιδιά και νεαρούς εφήβους και των δύο φύλων με φυσιολογική ορμονική παραγωγική λειτουργική.
Β΄ ΤΥΠΟΣ-Ι ΟΣΠΡΣ (Μετά την εμμηνόπαυση) :
Συμβαίνει μεταξύ 51-75 ετών, είναι 6 φορές περισσότερη στις γυναίκες συγκριτικά με τους άνδρες. Σαν κύριο αίτιο, θεωρείται η απώλεια των οιστρογόνων που αυξάνει την συγκέντρωση και λειτουργία των οστεοκλαστών, η οποία οδηγεί σε απορρόφηση οστικής μάζας. Καθυστέρηση έναρξης εμμηνορρησίας, πρόωρη εμμηνόπαυση, ατοκία – μη τεκνοποίηση, αυξάνουν τον κίνδυνο δημιουργίας ΟΣΠΡΣ.
| ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ ΠΡΟΩΡΗ ΕΛΑΤΤΩΣΗ,ΧΑΜΗΛΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΕΣΤΟΤΕΡΟΝΗΣ,ΑΥΞΑΝΟΥΝ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΟΣΤΕΟΚΛΑΣΤΩΝ,ΠΡΟΚΑΛΩΝΤΑΣ ΤΥΠΟΥ-Ι ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ. |
Ο τύπος Ι της ΟΣΠΡΣ, ευθύνεται βασικά για κατάγματα σπονδυλικής στήλης και κατάγματα κερκίδας-ωλένης.
ΤΥΠΟΣ-ΙΙ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ (Γεροντική οστεοπόρωση)
Προκαλείται από την σταδιακή απώλεια λόγω ηλικίας στον αριθμό και λειτουργικότητα των οστεοβλαστών.
Εμφανίζεται στις ηλικίες > 60 ετών σε γυναίκες και άνδρες.
| ΣΕ ΜΕΓΑΛΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΥΝΥΠΑΡΧΕΙΗ ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ Ι ΚΑΙ ΙΙ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ |
Η ελάττωση και ανεπάρκεια των οιστρογόνων αποτελεί σημαντικό παράγοντα εμφάνισης στις γυναίκες και άνδρες της μορφής αυτής ΟΣΠΡΣ.
Επίσης, στην εμφάνιση και εξέλιξη της ΟΣΠΡΣ αυτής, συμμετέχει η ελάττωση βιταμίνης C – ελαττωμένη πρόσληψη ή σύνθεση βιταμίνης D.
Η μορφή αυτή ΟΣΠΡΣ προξενεί κατάγματα – κεφαλής μηριαίου οστού – κατάγματα σπονδύλων, σπονδυλικής στήλης – βραχιονίου – κνήμης – λεκάνης.
| 1 | Η ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΔΕΝ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΕ ΑΠΩΛΕΙΑ ΟΣΤΟΥ – ΟΣΤΙΚΗ ΑΠΩΛΕΙΑ. Η ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΜΗ ΕΠΙΤΕΥΞH ΕΠΑΡΚΗΣ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΟΣΤΙΚΗ ΑΠΩΛΕΙΑ. |
| 2 | ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣΥΠΟΓΟΝΑΔΙΣΜΟΣΠΡΟΩΡΗ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗΧΟΡΗΓΗΣΗ ΚΟΡΤΙΚΟΕΙΔΩΝΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΣΙΓΑΡΕΤΤΩΝΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΣΑΝΕΠΑΡΚΗΣ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΟΦΕΣΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΒΙΤ. D. |
| 3 | ΑΙΤΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ – ΣΥΝΟΔΕΥΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ (ΔΕΥΤΕΡΟΠΑΘΗΣ – ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ)ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΝΟΣΟΙΥπογοναδιασμόςΠαθήσεις θυρεοειδούς (θυρεοτοξίκωση)Υπερλειτουργία παραθυρεοειδών αδένων ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑΠολλαπλούν μυέλωμαΛέμφωμα.ΦΑΡΜΑΚΑΚορτικοστεροειδήΗπαρίνηΝΟΣΗΜΑΤΑ ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ ΣΥΝΔΕΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥΡευματοειδής αρθρίτιδαΣυστηματικές Ερυθηματώδης Λύκος |
| 4 | ΒΙΟΧΗΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣΔΕΙΚΤΕΣ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣΑλκαλική φωσφατάση ορού.Οστικό κλάσμα αλκαλικής φωσφατάσης.Οστεοκαλτσιτονίνη.Πεπτίδιο προκολλαγόνου.ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ ΟΣΤΟΥΑσβέστιο ούρων 2h.Υδροξυπρολίνη ούρων 2h.Πυριδολίνη ούρων.Γλυκοζίδια υδροξυλυσίνης ούρων.Διασταυρούμενα πλοπεπτίδια του κολλαγόνου τύπου Ι.Πεπτίδιο του κολλαγόνου τύπου Ι. |
| 5 | ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣΔεν είναι επαρκές και ασφαλές διαγνωστικό σημείο η μέτρηση οστικής πυκνότητας σε 1 μόνο σημείο του σκελετού.Καλύτερα να γίνεται η εκτίμηση οστικής πυκνότητας σε 2 σημεία του σκελετού. |
| 6 | ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣΜΕΘΟΔΟΙ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣΑπορροφησιομετρία ακτίνων Χ διπλής ενέργειας – DEXAΑπορροφησιομετρία ακτίνων Χ απλής ενέργειας – SXAΑπορροφησιομετρία απλή φωτονιακή – SPAΠοσοτική υπολογιστική τομογραφίαΠεριφερική ποσοτική αξονική τομογραφίαΥπολογιστικοί υπέρηχοι. |
| 7 | Οι βιοχημικοί δείκτες δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την εκτίμηση οστικής πυκνότητας με DEXA.Οι βιοχημικοί δείκτες είναι χρήσιμοι διαγνωστικά αλλά και είναι χρήσιμοι για την παρακολούθηση της νόσου εμφανίζοντας σημαντικές διακυμάνσεις. |
| 8 | Η Μέτρηση οστικής Πυκνότητας συνιστάται :Στην πρόωρη εμμηνόπαυσηΜετά την εμμηνόπαυσηΑν υπάρχουν προδιαθεσικοί παράγοντες ή συνυπάρχουσα νοσήματα που προκαλούν οστεοπόρωσηΣε ηλικίες > 65 ετών.Σε λήψη φαρμάκων που προκαλούν οστεοπόρωση.Σε μεταμοσχεύσεις οργάνων. |
Dr. Νίκος Καλλιακμάνης