Πολυφαρμακία – Τα προβληματα που προκαλεί

Όταν κάποιος ασθενής χρησιμοποιεί για θεραπευτικούς σκοπούς πολλά φάρμακα αυτό ονομάζεται ΠΟΛΥΦΑΡΜΑΚΙΑ.

Η πολυφαρμακία έχει πολλά αίτια :

1. Η συνύπαρξη στο ίδιο άτομο μίας ή περισσοτέρων ασθενειών για τις οποίες λαμβάνει διαφορετικά φάρμακα.
2. Ο αριθμός των λαμβανόμενων φαρμάκων αυξάνεται όταν οι υπάρχουσες ασθένειες παρακολουθούνται από γιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων (χειρουργοί – ορθοπεδικοί – καρδιολόγοι).
3. Η πρωτοβουλία λήψης φαρμάκων από τον ίδιο τον άρρωστο.

Κλασσικά παραδείγματα σκευασμάτων – φαρμάκων που λαμβάνονται από τον άρρωστο, είναι :

1. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ : Αναφέρεται χαρακτηριστικά περίπτωση ατόμου που έπαιρνε 12 ολόκληρα χρόνια βιταμίνες!!!
2. ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ όπως : 

ΑΝΤΙΠΥΡΕΤΙΚΑ, ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ : Λήψη ασπιρίνης προληπτικά – κατάχρηση αναλγητικών.

3. ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΚΧΥΛΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΚΥΡΙΩΣ ΦΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ (με αμφισβητούμενες θεραπευτικές ιδιότητες)
4. Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΑΛΚΟΟΛΗΣ – ΚΑΦΕΪΝΗΣ – ΚΑΠΝΟΥ που επιδρούν στο μεταβολισμό και θεραπευτικό εύρος διαφόρων φαρμάκων.
5. ΛΑΘΕΜΕΝΗ ΛΗΨΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ, από άτομα με προβλήματα όρασης, μνήμης, κινητικά προβλήματα. Αυτή η λανθασμένη και επικίνδυνη λήψη φαρμάκων επιτείνεται άμεσα όσο αυξάνεται ο αριθμός των φαρμάκων τα οποία λαμβάνει ο ασθενής, αλλά και όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία του πάσχοντος ατόμου.

Ο πιο επικίνδυνος παράγοντας της πολυφαρμακίας είναι αλληλοεπιδράσεις ανάμεσα στα φάρμακα που παίρνει ο ασθενής.

Οι αλληλοεπιδράσεις αυτές μπορεί να είναι ΦΑΡΜΑΚΟΚΙΝΗΤΙΚΕΣ ή ΦΑΡΜΑΚΟΔΥΝΑΜΙΚΕΣ.

Με τον ορό ΦΑΡΜΑΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ορίζεται η πορεία που ακολουθεί, η πορεία που κινείται, κάθε φάρμακο στον οργανισμό.

Η φαρμακοκινητική κάθε φαρμάκου αφορά :

1. Την απορρόφησή του.
2. Τον μεταβολισμό του.
3. Την λειτουργική σύνδεση με πρωτεΐνες του πλάσματος και τον ανταγωνισμό που υφίσταται με άλλες ουσίες και φάρμακα στα σημεία σύνδεσης με τους υποδοχείς των πρωτεϊνικών μορίων.
4. Την απέκκριση-αποβολή των φαρμάκων.

Η ταυτόχρονη χορήγηση φαρμάκων επηρεάζει, μικραίνει ή επιμηκύνει των παραμονή και το επίπεδο του φαρμάκου στο αίμα και τη συγκέντρωσή του.

Η ΦΑΡΜΑΚΟΔΥΝΑΜΙΚΗ αναφέρεται στη σύνδεση του κάθε φάρμακου με τα σημεία του κυττάρου (υποδοχείς ειδικοί) με τελικό αποτέλεσμα τη διέγερση ή όχι του κυττάρου, ανάλογα με τις φυσικοχημικές ιδιότητες του φαρμάκου.

Η σύγχρονη χορήγηση φαρμάκων μπορεί να προκαλέσει διέγερση του ίδιου κυτταρικού υποδοχέα με τελικό αποτέλεσμα ενίσχυση δράσης (αθροιστική ενέργεια).

Επίσης, η παράλληλη χορήγηση φαρμάκων, τα οποία δρουν στον ίδιο υποδοχέα μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα εξουδετέρωση των συνολικών ενεργειών του φαρμάκου με αποτέλεσμα αρνητική θεραπευτική δράση. 

Οι αλληλοεπιδράσεις των φαρμάκων συχνά προκαλούν και ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ και εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών.

Οι παραπάνω εκδηλώσεις μπορεί να οδηγήσουν ασθενή και γιατρό σε λαθεμένα συμπεράσματα (αποτυχία θεραπείας – καινούργιο νόσημα).

Παράδειγμα αποτελούν τα αγχολυτικά φάρμακα που προκαλούν τοξικότητα μετά από ημέρες ή εβδομάδες από την στιγμή της χορήγησής τους.

ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ – ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΥΑΛΩΤΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ.

Στατιστικά δεδομένα αποδεικνύουν τα εξής :

ΗΛΙΚΙΑ 20 ΕΤΩΝ → ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΕΝΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΩΝ 3%.

ΗΛΙΚΙΑ 60 ΕΤΩΝ → ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ 12%.

ΗΛΙΚΙΑ 70 ΕΤΩΝ → ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ 15%.

ΗΛΙΚΙΑ 80 ΕΤΩΝ → ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ 22%.

Επίσης, η πιθανότητα εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών κατά την τρίτη ηλικία ανέρχεται σε ποσοστό 27% όταν συμβαίνει συγχορήγηση 6 συνολικά φαρμάκων.

ΑΛΛΑΓΕΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ – ΤΕΤΑΡΤΗ ΗΛΙΚΙΑ

Προκαλείται αλλαγή ομοιοστατικών μηχανισμών :

• Ελάττωση του αριθμού των κυττάρων.
• Αλλοίωση της υφής αυτών.
• Έκπτωση λειτουργικότητας οργάνων και ιστών.
• Αλλοιώσεις DNA κυττάρων.
• Έκπτωση λειτουργίας ανοσιακού συστήματος.
• Άυξηση παραγωγής οξειδωτικών ριζών.

του οργανισμού, με αποτέλεσμα επηρεασμό κινητικής και δυναμικής των φαρμάκων.

Πρέπει να σημειωθεί ότι κάθε οργανικό σύστημα έχει το «δικό του» ρυθμό γήρανσης (όπως όλοι οι άνθρωποι δεν γερνάνε με τον ίδιο ρυθμό).

Χαρακτηριστικές είναι οι μεταβολές που συμβαίνουν στις σωματομετρικές παραμέτρους. Έτσι:

Α. Στις ηλικίες 20-30 ετών το νερό αντιπροσωπεύει περίπου το 60% του σώματος. Ηλικίες 60-80 ετών το νερό βρίσκεται σε αναλογία 53%

Β. Οι νεανικές ηλικίες εμφανίζουν αναλογία μυϊκών ιστών 19% και λίπους 18-20% στους άνδρες και 26-33% στις γυναίκες.

Στις μεγάλες ηλικίες 60-80 ετών οι αντίστοιχες τιμές είναι 12% για τους μυϊκούς ιστούς και του σωματικού λίπους 36% – 28% για τους άνδρες και 38% – 40% για τις γυναίκες 

Αυτές οι φυσιολογικές μεταβολές είναι φανερό ότι επηρεάζουν τον χρόνο παραμονής των φαρμάκων στον οργανισμό, τη συγκέντρωσή τους – την θεραπευτική επίδρασή τους στα όργανα στόχους και αυτό, γιατί τα φάρμακα είναι υδρόφιλα (διαλύονται στο νερό) ή λιπόφιλα (συνδέονται με λίπος).

Επίσης, ποσοστό 15% των ασθενών δεν αντιδρούν με τα αναμενόμενα θεραπευτικά αποτελέσματα στη χορήγηση φαρμάκων λόγω γονιδιακών καταβολών.

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ

1. Λήψη και καθοδήγηση του ασθενούς για το δυνατόν λιγότερα (τα απολύτως απαραίτητα) για την πάθησή του φάρμακα.
2. Τέλεια γνώση, προσοχή από τον κάθε γιατρό στη συνταγογράφηση και χορήγηση των διαφόρων φαρμάκων.
3. Απόλυτη γνώση του ιδιοτήτων (φαρμακοκινητική – φαρμακοδυναμική) των φαρμάκων που χορηγεί στον κάθε άρρωστο.
4. Σχολαστικός έλεγχος και γνώση των αλληλοεπιδράσεων που δυνατόν να εμφανίζουν τα χορηγούμενα φάρμακα.
5. Ενημέρωση, πλήρης επαφή ανθρώπινη και επαγγελματική με τον άρρωστο για επίλυση και συμβουλή τυχόν προβλημάτων που μπορεί να εμφανιστούν.

Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ

Ref: – Text. Pharm. Goodman Gitman 10^th ed.

– Med. Imimul 10^th ed.