Η μορφή αυτή της αιμοσφαιρίνης σχηματίζεται από την ένωση της γλυκόζης του αίματος με την άμινο τελική ομάδα της Β’ αλυσίδας της αιμοσφαιρίνης (Hb) του αίματος του ανθρώπου με αντίδραση μη αντιστρέψιμη.
Η αιμοσφαιρίνη είναι μία μεταλλοπρωτεΐνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Λειτουργεί σαν φορέας οξυγόνου.
Έχει τετραμερή δομή και αποτελείται από 2 ζεύγη πρωτεϊνών (2-ασφαρίνης, 2 μη-ασφαιρίνης).
Το μόριο της Hbτων υγιών ενηλίκων (HbA) [A=Adult]αποτελείται από 2α, 2βαλυσίδες και αποτελεί ποσοστό 97% του συνόλου Hb.
Μικρές ποσότητες άλλων μορίων Hbσχηματίζονται μετά από «μετεγραφική τροποποίηση» της HbAόπως Aia–AiB–Aic. Από αυτά η Aic είναι μεγαλύτερη και αποτελείται από «ενζυμική σύνδεση» της Hbμε την γλυκόζη στο εσωτερικό των ερυθρών αιμοσφαιρίων, όπου βρίσκονται αμφότερες σε μεγάλες ποσότητες.
Ο ρυθμός σύνδεσης είναι ανάλογος με την μέση τιμή της γλυκόζης στο αίμα.
Η μέτρηση της A1cγίνεται σήμερα σε όλα τα εργαστήρια αλλά υπάρχουν και εμπορικά (πωλούνται ελεύθερα) συσκευασίες αντιδραστήρια για την μέτρηση του σακχάρου στο σπίτι από άτομα με Σ.Δ.1 και Σ.Δ.2.
Η ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ Aic
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (Σ.Δ.) αποτελεί χρόνια νόσο του μεταβολισμού του ανθρώπου και αποτελεί παγκόσμια απειλή στην σημερινή εποχή.
Η παρακολούθηση και ρύθμιση του σακχάρου αίματος εντός «ελεγχόμενων πλαισίων» αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του Σ.Δ. και τούτο διότι πρεσβεύεται ότι η διατήρηση της γλυκόζης αίματος σε ελεγχόμενα επίπεδα προλαμβάνει τις επιπλοκές του Σ.Δ. (μικρο – μάκροαγγειακές) όπως καρδιαγγειακά επεισόδια – νεφρική ανεπάρκεια – αρτηριακή υπέρταση.
Επίσης η «καλή» ρύθμιση του Σ.Δ. μειώνει επίσης τις καρδιαγγειακές επιπλοκές των ατόμων με Σ.Δ. και νεφρική ανεπάρκεια (απόκοτος του Σ.Δ.) που βρίσκονται σε θεραπεία αιμοδιάλυσης.
Οι μετρήσεις της γλυκοζιωμένης αιμοσφαιρίνης, όπως και οι συχνές μετρήσεις του σακχάρου αίματος αντιπροσωπεύουν την ρύθμιση του Σ.Δ. τους τελευταίους 3 μήνες (χρονικό διάστημα επιβίωσης του ερυθρού αιμοσφαιρίου που περιέχει την Aic).
Η μέτρηση της Aicτεκμηριώθηκε το 1993 ενώ πρόσφατα οι μετρήσεις της που αντανακλούν αντιστοιχίες με το σάκχαρο αίματος (βλέπε Πίνακα 1), έχουν προταθεί και σαν κριτήριο διάγνωσης για τον Σ.Δ. (άποψη που δεν αποδέχεται η Ελληνική Αντιδιαβητική Εταιρεία).
Η Αμερικανή Ένωση Διαβήτου (ADA) προτείνει σαν τέτοια διαγνωστικά κριτήρια τα εξής:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΕΣ ΤΗΣ
ΜΕΣΗΣ ΤΙΜΗΣ HbAic ΚΑΙ ΓΛΥΚΟΖΗΣ
| ΓΛΥΚΟΖΗ [mg/dL] | Hbaic [%] |
| 97 | 5 |
| 126 | 6 |
| 154 | 7 |
| 183 | 8 |
| 212 | 9 |
| 240 | 10 |
| 269 | 11 |
ΠΙΝΑΚΑΣ 1
Τιμές HbAic> 6.5% (48mmol/mol) ορίζεται σαν διαγνωστικό στοιχείο Σ.Δ.
HbAic> 5.7 – 6.4% (39-46mmol/mol) σανκριτήριο ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ, έχοντας διάφορα πλεονεκτήματα, όπως ότι :
- Αντιπροσωπεύει την χρόνια αύξηση του σακχάρου αίματος.
- Η μέτρηση της HbAicδεν προϋποθέτει νηστεία.
- Εμφανίζει μεγαλύτερη πιστότητα προ-αναλυτικής σταθερότητας συγκριτικά με τις τιμές της γλυκόζης αίματος
- Εμφανίζει μικρότερη διακύμανση στις τιμές της από ημέρα σε ημέρα όταν υπάρχει stress. Έχει υπολογιστεί ότι μεταβοή της HbAicκατά 1% αντιστοιχεί με 30mg/dLτης μέσης τιμής της διακύμανσης του σακχάρου αίματος.
Επίσης πρεσβεύεται ότι η Aicαποτελεί και βασικό προγνωστικό στοιχείο αναφοράς για τις επερχόμενες από τον Σ.Δ. μικροαγγειακές επιπλοκές.
Επίσης έχει προταθεί ή Aicνα χρησιμοποιηθεί σαν παρακολούθηση για τις διαιτητικές συνήθειες και φυσικής άσκησης δραστηριότητες των ατόμων με Σ.Δ.
Η μέτρηση και εκτίμηση της Aicεξαρτάται και από το στάδιο του διαγνωσμένου Σακχαρώδη Διαβήτη.
Έτσι, στον ήδη διαγνωσμένο Σ.Δ. με χωρίς χορήγηση ινσουλίνης και αν οι τιμές του σακχάρου αίματος είναι σε σταθερό επίπεδο η μέτρηση της Aicσυνιστάται να γίνεται ανά 6μηνο, 4 φορές τον χρόνο στην περίπτωση Σ.Δ.1.
Στον διαγνωσμένο ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ μετράτεHbAic 1-2 φορές ετησίως.
Μέτρηση HbAicπρέπει να γίνεται 4 φορές/ετησίως όταν ο Σ.Δ. θεραπεύεται με ινσουλίνη και δεν υπάρχει επαρκής ρύθμιση του σακχάρου αίματος.
ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΥΝ ΤΗΝ HbAic
- ΗΛΕΚΤΡΟΦΟΡΗΣΗ ή ΧΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ (διαχωρισμός της HbAicαπό τις άλλες μορφές Hb)
- ΑΝΟΣΟΙΣΤΟΧΗΜΕΙΑ (χρήση HbAicσας αντιγόνο)
- ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΕΣ – ΕΝΖΥΜΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ
- ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΦΟΡΗΤΩΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΙΩΝ (μέτρηση Aicστο γραφέιο).
Έχει τονιστεί η κεφαλαιώδης χρησιμότητα της HbAicστην παρακολούθηση, εξέλιξη, πρόγνωση του σακχαρώδη Διαβήτη.
Η μη υπαρξή όμως ενιαίων σημείων κοινής αναφοράς των τιμών της HbAic(που διαφέρουν ακόμα και μεταξύ των εργαστηρίων)καθιστά πρακτικά αδύνατη την πραγματοποίηση και εφαρμογή των πλεοκτημάτων που έχουν αναφερθεί) καθιστά μη απόλυτα αξιόπιστη τη μέτρηση της Aic.
Τελευταία γίνεται συντονισμένη προσπάθεια εξεύρεσης κοινών μονάδων, κοινών στοιχείων αναφοράς από τους Αμερικάνους.
ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΒΛΑΒΗΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙ Η HbAic
Γλυκολιώση της Hbγίνεται με μη ενζυματικό τρόπο μεταξύ της Β-αλυσίδας της Hbκαι Ν-άκρου.
Η HbAicπροκαλεί αύξηση των αντιδραστικών ελεύθερων ριζών εκτός των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Οι ρίζες αυτές προκαλούν αλλοίωση των μεμβρανών των κυττάρων.
Μειώνοντας έτσι την ελαστικότητα της μεμβράνης αυτών με αποτέλεσμα συνάθροιση των ερυθρών αιμοσφαιρίων, αύξηση της γλοιότητας του αίματος με αποτέλεσμα μείωση της αιματικής ροής.
Επίσης η γλυκοζιωμένηHbεπηρεάζει τις πρωτεΐνες των λιπιδίων της μεμβράνης του κυττάρου των ερυθρών αιμοσφαιρίων αλλοιώνοντας την υφιστάμενη γλοιότητα αυτών, μετατρέποντας την χαρακτηριστική δυνατότητα γλοιοελαστικής δομής των ερυθροκυττάρων μεταβάλλοντας έτσι την φυσιολογική δυνατότητα προσαρμογής του χαρακτηριστικού σχήματος των ερυθρών.
Επίσης η γλυκοζιωμένηHbπροκαλεί και συντελεί στην δημιουργία φλεγμονής και μέσω αυτής σε σχηματισμό αθηρωματικής πλάκας εντός των αγγείων.
Επίσης η παρουσία της Hbαυτής μειώνει την ικανότητα μεταφοράς οξυγόνου του συνολικού όγκου αίματος, δημιουργώντας συνθήκη υποξίαςμε αποτέλεσμα διάταση των αγγείων στη συστηματική κυκλοφορία.
Με τον τρόπο αυτό και όταν οι τιμές HbAicείναι ≈ 9% προκαλείται πτώση αρτηριακής πίεσης στα διαβητικά άτομα με συνυπάρχουσα Υπέρταση.
ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ Aic
Η μέτρηση της Aic επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες οι οποίοι πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν του θεράποντος γιατρού.
Έτσι η Aicεπηρεάζεται:
- Από παθήσεις ήπατος και νεφρών.
- Εμφανίζει η Aicδιάφορες ποσοτικές στις διαφορές εθνικοτήτων (Αφρικανούς – Νοτιοανατολικής Ασίας κατοίκους). Αποδίδεται στο ότι οι λαοί αυτοί έχουν παραλλαγή Hbμε μικρότερη δυνατότητα δέσμευσης γλυκόζης αίματος.
- Στις διάφορες αιμολυτικές αναιμίες.
- Στους συγγενείς αιμολυτικούς ίκτερους (π.χ. νόσος Gilbert, σ. Rotor).
| ν. Gilbert | : Έλαβε το όνομα από τον Γάλλο γιατρό NicolasAGilbert (1858-1927). Είναι μορφή καλοήθους κληρονομικού ίκτερου που οφείλεται σε ανεπάρκεια του ενζύμου γλυκουρονικήςτρανσφεράσης, Χαρακτηρίζεται από αύξηση εμμέσου χολερυθρίνης. Παρατεταμένη νηστεία αυξάνει την χολερυθρίνη. |
| Σύνδρομο Rotor | : Καλοήθης μορφή υπέρ-χολερυθριναιμίας. Κληρονομείται με τον αυτοσωματικό υπολειπόμενο χαρακτήρα |
- Οι συγγενείς αιμολυτικές αναιμίες (παρουσία αιμοσφαιρίνωνC-S-E) επηρεάζουν την μέτρηση της HbAic.
- Η μεγάλη ηλικία, εγκυμοσύνη επηρεάζουν τις τιμές Aic.
- Επίσης, γενετικοί παράγοντες επηρεάζουν τα επίπεδα Aicπου είναι ανεξάρτητοι από τα γονίδια ρύθμισης επιπέδου γλυκόζης αίματος.
Επίσης, διαταραχές του μεταβολισμού και βιολογικοί παράγοντεςεπηρεάζουν την μέτρηση της Aic,όπως :
α) η διαπερατότητα της μεμβράνης των ερυθρών αιμοσφαιρίων [Συγγενής σφαιροκυτταρικός ίκτερος – Κληρονομική σφαιροκύττωση (Κ.Σ.)]
| Η Κ.Σ. : εμφανίζεται σε πολλές μορφές : ήπια – μέτρια – σοβαρή. Οφείλεται σε απώλεια τμήματος της μεμβράνης του ερυθρού αιμοσφαιρίου που οφείλεται σε πρωτεϊνικό έλλειμα και εμφάνιση σφαιροκυττάρων στο περιφερικό αίμα. |
β)την μεταφορά γλυκόζης στο πρωτόπλασμα του κυττάρου.
γ) από τον ρυθμό γλυκοζιώσης της αιμοσφαιρίνης.
Στον πίνακα 2 απεικονίζει όλα αυτά.
ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ – ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ Aic
| ΨΕΥΔΩΣ ΧΑΜΗΛΑ | ΨΕΥΔΩΣ ΑΥΞΗΜΕΝΑ | ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΨΕΥΔΩΣ ΘΕΤΙΚΑ – ΨΕΥΔΩΣ ………… |
| Ελάττωση της ζωής των ερυθρών αιμοσφαιρίωνΑιμολυτικές καταστάσειςΑιμοσφαιρινοπάθειεςSS-SC-EΜετάγγιση αίματοςΚίρρωσηΟυραιμίαΑιμοδιάλυσηΛοιμώξεις από HIVΕγκυμοσύνηΛήψη Βιτ. Ε | Σιδηροπενική αναιμίαΓήρανση – Μεγάλες ηλικίεςΔηλητηρίαση με μόλυβδο | Παρουσία άλλων μορίων αιμοσφαιρίνηςΕμβρυϊκής αιμοσφαιρίνης παρουσίαΔυσλιπιδαιμίαΑύξηση χολερυθρίνηςΧρήση ασπιρίνης (σε μεγάλες δόσεις)Χορήγηση Βιτ.C, Βιτ. ΕΧρήση οινοπνεύματοςΧρήση οπιούχων |
ΠΙΝΑΚΑΣ 2
Σε άτομα με νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου η τιμές Aicείναι ψευδώς ελαττωμένες. Αυτό αποδίδεται στην χρόνια αναιμία της νεφροπάθειας, στην βράχυνση του χρόνου επιβίωσης των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Η θεραπευτική χορήγηση ερυθροποιητίνης στους ασθενείς αυτούς, η αύξηση της ουρίας αίματος επιδρούν με διάφορους τρόπους στη μέτρηση της Aic.
Γενικά οι τιμές Aicυποέκτιμα της υπερεγλυκαιμία. Επίσης κατά την κύηση η βράχυνση της ζωής των ερυθρών (120 στις 90 μέρες) η αύξηση ερυθροποιητίνης δίδουν τιμές Aicμη αξιολογήσιμες.
δ)Για όλους αυτούς του λόγους τα τελευταία χρόνια έχουν προταθεί άλλες ουσίες για την καλύτερη διάγνωση και παρακολούθηση του Σακχ. Διαβήτη, όπως :
- ΓΛΥΚΑΝΕΣ – ΓΛΥΚΟΑΜΙΝΟΓΛΥΚΑΝΕΣ
- ΓΛΥΚΟΖΙΩΜΕΝΗ ΛΕΥΚΩΜΑΤΙΝΗ.
- ΓΛΥΚΑΝΕΣ: Αποτελούν δομικά στοιχεία του οργανισμού του ανθρώπου. Επικαλύπτουν σαν παχειά στοιβάδα τα κύτταρα του οργανισμού, πάνω στην οποία συνδέονται κύτταρα του οργανισμού – «ξένα» κύτταρα – πρωτεΐνες (μικρόβια – ιοί). Το πορτραίτο της γλυκοζιλίωσης οι μεταβολές της γλυκοζιλίωσης έχουν συνδεθεί με νεοπλασίες – αυτοάνοσα νοσήματα – φλεγμονώδη νοσήματα –συγγενείς και επίκτητες διαταραχές της γλυκοζιλίωσης.
- ΓΛΥΚΟΑΜΙΝΟΓΛΥΚΑΝΕΣ ή ΜΟΥΚΟΠΟΛΥΣΑΚΧΑΡΙΤΕΣ: Αποτελούν γραμμικής μορφής πολυσακχαρίτες. Αποτελούνται από διπλές επαναλαμβανόμενες μονάδες σακχάρων, βρίσκονται στην επιφάνεια των κυττάρων. Συμβάλλουν στη ρύθμιση της ανάπτυξης των κυττάρων. Επίσης ρυθμίζουν την συνολική λειτουργία των διαφόρων εξωκυτταρικών αντιδράσεων με πρωτεΐνες. Αποτελούν ανατομικά μέρος του κολλαγόνου συνδετικού ιστού.
Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ