Τι είναι ο βήχας και πώς προκαλείται 

Ο Βήχας προκαλείται από την ενεργοποίηση ενός σύνθετου αντανακλαστικού κυκλώματος.

Η έναρξη του Βήχα σηματοδοτείται από τον ΕΡΕΘΙΣΜΟ ΤΩΝ ΥΠΟΔΟΧΕΩΝ ΤΟΥ ΒΗΧΑ, οι οποίοι φυσιολογικά υπάρχουν σε πολλές, θέσεις του σώματος όπως :

1. Στο επιθήλιο του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού συστήματος (ρινολαρυγγική κοιλότητα – τραχεία).
2. Στο περικάρδιο (γύρω από την καρδιά).
3. Τον οισοφάγο (όργανο πεπτικού συστήματος).
4. Το διάφραγμα (ανατομικός διαχωρισμός θώρακος-κοιλίας).
5. Το στομάχι.

ΝΑΙ ΒΕΒΑΙΑ. Οι υποδοχείς αυτοί ερεθίζονται είτε από μηχανικά αίτια (επαφή με ξένο σώμα – παρεκτόπιση) – ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ, είτε από χημικά αίτια (καπνός, εκκρίσεις, αναθυμιάσεις, πτητικές ουσίες, αέρια – μόλυνση ατμόσφαιρας) – ΧΗΜΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ.

Τα διάφορα ερεθίσματα (φλεγμονή, ερεθιστικές ουσίες) διεγείρουν τους υποδοχείς και τα ερεθίσματα αυτά μεταφέρονται μέσα από προσαγωγές νευρικές ίνες «κεντρομόλες ίνες» κεντρομόλα νεύρα (πνευμονογαστρικό, γλωσσοφαρυγγικό, τρίδυμο, φρενικό νεύρο) στο ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΒΗΧΑ ΠΟΥ ΕΔΡΑΖΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ (περιοχή προμήκους).

Μετά τον ερεθισμό του, το κέντρο του βήχα, παράγει, απαντάει με «σήματα» τα οποία ακολουθούν «φυγόκεντρο οδό» και μέσω νευρών (πνευμονογαστρικό – φρενικό) ερεθίζουν τους εκπνευστικούς μύες προκαλώντας Βήχα.

Ο οξύς Βήχας θεωρείται μη παθολογική κατάσταση και δεν αξιολογείται.

Ο χρόνιος Βήχας ο οποίος ορίζεται σαν βήχας με χρονική διάρκεια πάνω από 3 εβδομάδες, χρειάζεται διερεύνηση διότι μπορεί να αποτελεί εκδήλωση πολλών νοσημάτων (βλ. πίνακα 1).

* Γ.Ο.Π. : Όταν λόγω ανεπάρκειας του σφιγκτήρα του οισοφάγου παλινδρομεί υδροχλωρικό οξύ από το στομάχι προς το οισοφάγο.

** (α-ΜΕΑ) : φάρμακα κατά της υπέρτασης.

Είναι : α) οπισθορινική καταρροή.

β) βρογχικό άσθμα.

γ) Γ.Ο.Π.

Σε ποσοστά 39% – 75% τα αίτια που προξενούν το βήχα είναι ένα νόσημα ενώ σε ποσοστό 2,5% – 3% ο χρόνιος βήχας προκαλείται από περισσότερα του ενός νοσήματα.

Η οπισθορινική καταρροή αποτελεί το πιο συχνό αίτιο χρόνιου παρατεταμένου βήχα. Καταστάσεις που την προκαλούν είναι η αλλεργική – αγγειοκινητική – χρόνια μη αλλεργική ρινίτιδα – παραρινοκολπίτιδα – οξεία ρινοφαρυγγίτιδα.

Συχνή ρινική έκκριση – αίσθημα σταγονοειδούς ροής στον φάρυγγα.

Η απουσία συμπτωμάτων δεν αποκλείει τη διάγνωση της νόσου πολλές φορές η εμπειρική αγωγή και εφόσον αποκλειστούν άλλα αίτια εφαρμόζεται.

Βέβαια, το πιο συνηθισμένο αίτιο βήχα στα παιδιά. Μπορεί να αποτελεί και την μόνη εκδήλωση του Β.Α.

Ο Βήχας του Β.Α. μπορεί να είναι εποχιακός, να επιτείνεται από λοιμώξεις, έκθεσης σε ψυχρό αέρα, αιωρήματα περιβάλλοντος φυσικά (φυτών) ή τεχνητά.

Βέβαια, ο Βήχας της Γ.Ο.Π. οφείλεται :

α) Σε διέγερση των υποδοχέων του Βήχα στο ανώτερο αναπνευστικό σύστημα.

β) Σε παλινδρόμηση γαστρικού περιεχομένου και παλινδρόμηση οξέων του στομάχου προς το κατώτερο τμήμα του οισοφάγου.

Υπάρχει και μπορεί ο βήχας να επιμένει και για περισσότερες από 8 εβδομάδες μετά την οξεία λοίμωξη.

Συνήθως, ο τύπος του Βήχα αυτού, παρατηρείται σε αποδρομή λοιμώξεων του πνευμονικού παρεγχύματος από τα μικρόβια 

* Το μικρόβιο αυτό προκαλεί τον κοκκύτη ο οποίος θεωρείται παιδική νόσος (;)

Στατιστικές έδειξαν ότι ποσοστό 21% ενηλίκων με Βήχα διάρκειας > 2 εβδομάδων έπασχε από λοίμωξη με Borterella pertussis.

Ο Βήχας που αποδίδεται στα Α-ΜΕΑ εμφανίζει τους εξής χαρακτήρες :

1. Αρχίζει συνήθως 7-10 ημέρες μετά την έναρξη της θεραπείας με Α-ΜΕΑ.
2. Εξαφανίζεται 1-4 ημέρες μετά τη διακοπή της χορήγησης των φαρμάκων (μέχρι και 4 εβδομάδες έχουν αναφερθεί).
3. Επανεμφανίζεται μετά την επαναχορήγηση του ιδίου ή άλλου σκευάσματος Α-ΜΕΑ.
4. Δεν εμφανίζει άλλα αποφρακτικά στοιχεία από τους πνεύμονες (ακροαστικά ευρήματα, συριγμός αναπνοής, σπασμό βρόγχων)

Πολλές φορές ο ήχος του παραγόμενου βήχα παρέχει διαγνωστικές πληροφορίες. (π.χ. ο βήχας που προκαλείται από εξωγενή πίεση ενδοθωρακικών όγκων και ειδικά ανευρύσματος πάνω στην τραχεία προκαλεί Βήχα «μεταλλικής αντήχησης».

Αν υπάρχει νεοπλασία η οποία συμμετέχει στην κινητικότητα των φωνητικών χορδών ο βήχας χάνει τον παροξυσμικό χαρακτήρα, διαρκεί περισσότερο, συνοδεύεται από συριγμό και ονομάζεται «βήχας βόειος».

1. Όταν τα παιδιά εμφανίζουν με το βήχα απόχρεμψη κιτρινο-πράσινη.
2. Όταν εμφανίζεται συριγμός στην αναπνοή.
3. Όταν εμφανίζεται δυσκολία αναπνοής.
4. Επί εμφάνισης πυρετού 38^ο – 39^οC.

ΑΜΕΣΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΤΟ ΑΤΟΜΟ :

1. Εμφανίζει αναπνευστική δυσκολία ή δυσκολία κατάποσης.
2. Κατά τον βήχα ή μετά από αυτόν υπάρχουν αποχρέμψεις που περιέχουν αίμα ή κιτρινοπράσινη απόχρωση.

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΑΜΕΣΑ ΜΕΤΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΒΗΧΑ

1. ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΥΓΡΩΝ.
2. ΕΦΥΓΡΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΩΡΟΥ.
3. ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΑΝΤΙΒΗΧΙΚΩΝ ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΩΝ (δισκία – σιρόπια).

Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ